Bródno na starych mapach

Gdzie była ulica Białołęcka? Gdzie początkowo biegła Kondratowicza? Jak wyglądało Bródno 20, 30 czy 99 lat temu? Gigantyczne zmiany, jakie przez lata zaszły w naszej okolicy, najlepiej widać porównując stare mapy.

Ze starego Bródna nie zostało prawie nic. Tylko rozrzucone tu i ówdzie nieliczne kamienice z czerwonej cegły sygnalizują, jak kiedyś wyglądała cała dzielnica. Na zawsze zniknęły drewniane domy, szemrane lokale, całe brukowane ulice. O dziwo, nie stało się to podczas II wojny światowej, ale znacznie później – na przełomie lat 60. i 70. XX wieku. Najlepiej te zmiany widać na starych mapach. Patrzcie i przecierajcie oczy ze zdumienia.

Na planie z 1913 roku (wszystkie mapy można kliknięciem powiększyć) widać Bródno jeszcze przed przyłączeniem do Warszawy, które nastąpiło trzy lata później. Ulic jest zaledwie kilka, a najważniejsza z nich prowadzi ukosem ku odległej wiosce nazywającej się Białołęka. Na mapie tego nie widać, ale na Bródnie stoją wyłączne drewniane domy – rejon znajdował się na przedpolu rosyjskiej cytadeli i, żeby nie utrudniać ewentualnego ostrzału, zaborca zakazał budowy murowanych budynków. Cmentarz, choć wielki, jeszcze nie osiągnął dzisiejszych rozmiarów. Za to tory kolejowe oddzielają…ce Bródno od Pelcowizny są chyba wszystkie.

Skaczemy do roku 1936. Przedwojenne Bródno jest w rozkwicie, poprzecinane gęstą siatką wąskich uliczek. Droga na Białołękę zmieniła się w ulicę Białołęcką, najważniejszą arterię dzielnicy, po której pomyka tramwaj linii 21. Bystre oko zauważy ulicę Kondratowicza Ludwika – ale nie tu gdzie dziś (ta droga jest wciąż bezimienna), lecz znacznie bliżej Cmentarza Bródnowskiego. Obok nazwiska poety na mapie widnieje jego pseudonim literacki – Syrokomla. Tak, już się pewnie domyślacie…

Mapa z roku 1947, dopiero co skończyła się wojna. Reszta Warszawy leży w gruzach, a na Bródnie jakby nic się nie zmieniło. No, prawie nic. Na przykład ul. Kondratowicza przeskoczyła na północ, pozostawiając na poprzednim miejscu ul. Syrokomli. W ten sprytny sposób pan Ludwik jest jedyną postacią w Warszawie, która ma dwie „swoje” ulice w dwóch różnych miejscach miasta. A propos – gruba przerywana linia wyznacza ówczesne granice stolicy. Już za cztery lata zniknie.

Rok 1970, ostatnie spojrzenie na stare Bródno. Jeszcze są gęste ciasne ulice, niektóre nawet rozciągnęły się na tereny przyłączone do Warszawy w 1951 r. Jeszcze jedzie tramwaj po Białołęckiej, choć w połowie drogi wyprostowano jego trasę w stronę – niegdyś drugorzędnej – ul. Wysockiego. Ale mapa nie pokazuje, że na Bródnie trwa już rewolucja. Już są burzone stare domy, już powstają mrówkowce z wielkiej płyty. Ulice które istniały od 50, 70, 100 lat właśnie umierają.

Patrzcie, minęło tylko pięć lat! Na planie z 1975 roku widać, że amputowano już wielki fragment ul. Białołęckiej. Całkowicie zniknął z niej tramwaj, który przerzucono na Rembielińską, choć połowy tej ulicy jeszcze nie zbudowano. Coraz krótsze robią się Siedzibna, Julianowska, Nadwiślańska i inne ulice które kojarzycie jeszcze z planu z 1913 r. Pędzące w tą i we wtą autobusy nie pozostawiają wątpliwości, że najważniejszymi ulicami Bródna są teraz Kondratowicza i Wysockiego.

Na planie z 1993 roku przemiana Bródna jest już praktycznie zakończona. Zniknęły dziesiątki ulic, które istniały jeszcze 20 wcześniej. I nie ma najważniejszej z nich – Białołęckiej – którą częściowo wchłonęła rozbudowana Wysockiego, na krótkim odcinku została przemianowana na Ogińskiego, a na reszcie trasy przepadła zupełnie, zabudowana blokami. Pojawiają się za to inne ważne miejsca, które dziś wszyscy dobrze znacie. Jest już m.in. park Bródnowski, a malutka uliczka Toruńska, która majaczyła się na skraju mapy od lat 30., nagle się powiększyła. Obok niej pojawił się napis aktualny w zasadzie do dzisiaj: „w budowie”.

Bródno A.D. 2012. Nic dodać, nic ująć. Porównajcie dzisiejszą mapę z tymi sprzed kilkunastu, kilkudziesięciu i niemal stu lat. Ile wspólnych punktów znajdziecie?

Jak wyglądało przedwojenne Bródno z lotu ptaka? Kliknijcie tutaj.

Chcecie przeczytać niesamowite wspomnienia mieszkańca starego Bródna? Są tutaj.

Wkrótce na stronie targowek.to porównany stare i nowe mapy Targówka, Zacisza oraz Elsnerowa. Tam też mnóstwo się zmieniło!