Dwa nowe zabytki w dzielnicy: na Targówku i Bródnie

Od kilku dni nasza dzielnica może pochwalić się dwoma zabytkami architektury modernistycznej. Niestety przy okazji cztery inne zabytki zniknęły z ewidencji.

Zastanawialiście się kiedyś, ile mamy na Targówku zabytków? No to już wiecie – 132.  Przynajmniej teoretycznie. Tyle pozycji liczy po ostatniej aktualizacji dokonanej przez prezydent Warszawy część Gminnej Ewidencji Zabytków dotycząca naszej dzielnicy. Jakie to dokładnie zabytki opiszemy na Targowek.info już niebawem. Dziś skupmy się na zmianach wprowadzonych przez prezydent na początku tego roku.

Zabytki wpisane do ewidencji

Zespół szkół przy Toruńskiej 23

Oba wpisane właśnie do ewidencji zabytki to szkoły budowane mniej więcej w tym samym okresie, w podobnym stylu i z podobną historią. Budynki powstały w latach 30-tych, a więc za prezydentury Stefana Starzyńskiego.

Gmach przy Toruńskiej 23 został oddany do użytku w roku szkolnym 1937/1938 i ciekawe jest już samo jej położenie. To budynek jakby wciśnięty w ślimak łączący Trasę Toruńską z Marywilską. Położenie po drugiej – „białołęckiej” – stronie Trasy Toruńskiej sugerowałoby, że to już nie jest dzielnica Targówek. Ale Bródno sięga i tam. Budynek powstał długo przed Trasą i zawsze związany był  z Bródnem. Dlatego granice dzielnicy wytyczono z uszanowaniem historycznej przynależność szkoły do Bródna i w ten sposób wyrwaliśmy kawałek terenu Białołęce.

Przed wojną na Annopolu (bo tak nazywa się ten rejon) znajdowały się baraki dla bezdomnych i najbiedniejszych mieszkańców Warszawy. W bardzo kiepskich warunkach mieszkały tu osoby przesiedlone z innych części miasta.  Nietrudno się domyślić, że miejsce było siedliskiem biedy i patologii. Walkę z nimi miała ułatwić właśnie szkoła. Zanim jednak na dobre zdołała się rozkręcić, wybuchła wojna. Dzieci uczyły się jeszcze przez kilka miesięcy, potem w budynkach zorganizowana warsztaty rzemieślnicze.

Uczniowie wrócili do budynku po wojnie i aż do 1973 roku działała w nim Szkoła Podstawowa nr 42. Ta sama która teraz mieści się przy ul. Balkonowej 2/4 (a wcześniej była przy Żuromińskiej 4). Szkołę przeniesiona w okresie intensywnej rozbudowy Bródna i budowy Trasy Toruńskiej.

Po wyprowadzce uczniów  budynek zajęli m.in. strażacy, ale jak długo tu zagościli nie wiadomo. Lepiej znana jest historia gmachu od 1990 roku. Wtedy wprowadziła się tu szkoła Społecznego Towarzystwa Oświatowego, która funkcjonuje w budynku do dziś, choć już przeobrażona w Zespól Szkół z podstawówką i gimnazjum.

Szkoła podstawowa przy ul. Mieszka I

Ten budynek jest jeszcze starszy od wyżej opisanego, ale za to bardziej stały w przeznaczeniu. Czasy i ustroje się zmieniają, a w gmachu przy ul. Mieszka  I 7 wciąż działa ta sama Szkoła Podstawowa nr 58. Szkoła jest nawet starsza niż budynek, bo od 1 września 1932 roku działała przy ul. Siewnej 16. Do obecnego gmachu przy ul. Mieszka  I przeniosła się w 1935 roku. Nauczanie przerwano tylko w czasie wojny, gdy budynek był uszkodzony, ale już w 1947 roku uczniowie wrócili do ławek.

W PRL-u gmach przebudowywano, powstały dobudówki i sala gimnastyczna, ale widać według miejskich ekspertów nie spowodowało to utraty walorów architektonicznych.

Szkoła przy ul. Mieszka I tak wyglądała w maju 1937 roku / fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Tak mniej więcej wygląda teraz

Zabytki skreślone z ewidencji

W spisie zabytków panuje dość duży chaos, przynajmniej w części dotyczącej naszej dzielnicy. Aktualizacja ma na celu dostosowanie ewidencji do rzeczywistości. Dlatego w tym samym rozporządzeniu prezydent Warszawy skreśliła ze spisu cztery pozycje:

1. dom Gilarska 20

W tym miejscu stoi normalny dom jednorodzinny, który w niczym nie przypomina zabytku. Albo powstał w miejscu starego budynku albo został tak przerobiony, że stracił wszelkie walory historyczne.

2. założenie parkowe przy Lnianej

To sam kraniec Targówka. Najpierw mieścił się tu Folwark Dotrzyma, później PGR o tej samej nawie, dziś w starych zabudowaniach jest bursa im. H. Ch. Kofoeda. Ale gdzie jest park? Faktycznie ulica Lniana wije się jakoś tak nienaturalnie, ale żeby było to od razu założenie parkowe? Chyba do tego samego wniosku doszli urzędnicy i wykreślili wpis z ewidencji. Z drugiej strony szkoda, bo to ciekawe miejsce z bardzo bogatą historią.  W pobliżu znajduje się krzyż ufundowany w 1862 roku.

3.  dom Naczelnikowska 6A

Ładnie utrzymany domek przytłoczony niedawno przez sąsiedztwo Kauflanda. Nie wiemy dlaczego wyrzucono go ze spisu zabytków.

Naczelnikowska 6a / fot. Google Maps

4. zespół budynków wojskowych Nieświeska 54/56

Wciąż mieści się tu jednostka wojskowa, ale już nie zabytkowa. Obowiązuje zakaz fotografowania, więc umówmy się, że zdjęcie poniżej ilustruje szuwary nad Kanałem Bródnowskim (to jego początkowy odcinek). Budynek w tle stoi przy Nieświeskiej 54/56, ale na zdjęciu znalazł się całkowicie przypadkowo…

Jeden z budynków wojskowych przy Nieświeskiej / fot. Targowek.info