Cmentarz Żydowski może być atrakcją. Jest projekt!

A gdyby tak zamiast lasku, do którego strach wejść po zmroku, przy Rondzie Żaba powstało miejsce pamięci odwiedzane przez turystów z całego świata? Trzy dziewczyny z Gliwic podpowiadają, jak to osiągnąć.

Pomysł powstał na potrzeby konkursu Futuwawa – prezentowana jest na nim niezwykła zbieranina projektów, które jeśli zostałyby zrealizowane, to Warszawa byłaby najbardziej nowoczesnym miastem świata. Niestety nie dotyczy to Targówka, bo z dziesiątek projektów naszej dzielnicy dotyczy tylko jeden. Ale może dzięki temu uda się go zrealizować?

Trzy młode absolwentki* Wydziału Architektury i Urbanistyki Politechniki Śląskiej przygotowały koncepcję zagospodarowania kirkutu przy Rondzie Żaba, która ożywiłaby to miejsce i całą okolicę.

Cmentarz Żydowski na Bródnie może stać się miejscem pamięci wszystkich zdegradowanych cmentarzy żydowskich w Polsce. Po wojnie zachowało się ich wiele, ale ich los okazał się tragiczny. Projekt ma na celu zwrócenie uwagi na znikające ślady po przedwojennej społeczności Żydów polskich.

Dziś cmentarz przy św. Wincentego jest zdewastowany. Większość macew została zebrana na stosach lub rozkradziona, tylko nieliczne zachowano w miejscu pochówku. Autorki planują odzyskanie pozostałych macew z Bródna, które zostały wykorzystane w kilku miejscach w Warszawie. Powstała z nich m.in. pergola w parku „Leśnika” na Gocławku, krawężników w warszawskim zoo oraz umacniano nimi brzegi Wisły.

Same autorki tak opisują swoją koncepcję:

Projekt przewiduje godne zabezpieczenie zebranych macew i wyeksponowanie ich w pawilonie wystawienniczym oraz stworzenie kilku rzeźbiarsko – architektonicznych form. 

Na całość założenia składa się istniejąca główna aleja oraz projektowane obiekty wraz z dojściami.

Kompozycja urbanistyczna została potraktowana swobodnie, wynika to z konieczności przeprowadzenia ścieżek w miejscach gdzie jest to możliwe, z poszanowaniem grobów. Przebieg alei głównej pozostaje zachowany. W projekcie przewiduje się zmianę jej nawierzchni.

Stylistyka założenia ma się wpisywać w leśny kontekst. Zastosowano materiały takie jak beton, cegła, szkło aby uzyskać surowy charakter służący wyeksponowaniu kamieni nagrobnych.

Obiekty pod względem formy są skromne, powściągliwe i dobrze wpisują się w krajobraz. Całość sprzyjają kontemplacji i wyciszeniu.

Tak miałyby wyglądać budynki:

Pawilon informacyjno-wystawienniczy:

Pawilon miałby stanąć przy wejściu od św. Wincentego

Znalazłaby się w nim m.in. toalety, sala konferencyjna, punkt informacyjny itp.

Znani – Nieznani – pawilon poświęcony znanym osobom pochowanym na Cmentarzu Żydowskim na Bródnie. Wśród nich jest Abraham Stern (zegarmistrz, wynalazca pierwszych maszyn liczących) i Szmul Zbytkower (założyciel Szmulowizny, fundator kirkutu).

Lapidarium – miejsce pamięci

Lapidarium w wieży

Lapidarium w centralnym punkcie cmentarza (tam gdzie jest dziś, obecnie zdewastowane i mniejsze)

Wszystkie rysunki z Koncepcji* na potrzeby konkursu Futuwawa

Jaka jest szansa, że projekt zostanie zrealizowany? Praca to tylko koncepcja, ale przypomnijmy, że na początku roku kirkut wreszcie przeszedł w ręce Gminy Żydowskiej, a ta obiecała się nim zająć. Jest więc świetna okazja.

Cały projekt możecie obejrzeć na stronie Konkursu Futuwawa, tam też możecie na niego zagłosować!

*Praca CMENTARZ ŻYDOWSKI NA BRÓDNIE – KONCEPCJA ARCHITEKTONICZNO-KRAJOBRAZOWA
Autorki: 3XeM (nieformalna grupa projektowa) Małgorzata Podwika, Marta Rzepka, Monika Stępniewska, współpraca Joanna Brańska – historyk sztuki, animator kultury